MÜFTİNİÑ REDDİYESİ
Qırım müftisi Celebicihan efendiniñ "Yujnıye
vedomosti”
gazetasına iyül 13-de könderdigi reddiyesiniñ
tercimesidir
1917. — № 14. — İyül 16.
Qırım müftisi
Celebicihan efendiniñ "Yujnıye vedomosti” gazetasına iyül
13-de könderdigi reddiyesiniñ tercimesidir:
"Vatandaş muharrir!
160 nomerolı "Yujnıye vedomosti”
gazetasında "Müslimanlar askeriy teşkilâtında” serlevhasıyle
derc idilmiş, ben de Aqmescid garnizonından ayrılaraq teşkil
itmiş tatar askeriy qıtatına söyledigim sözler başqa dürlü
yazılmışdır. Şöyle ki, bu bendi oquyan her adam, şübhesiz,
Qırım müslimanları Muvaqqat İcra Komitesi reisiniñ vatan
müdafaası aleyhinde oldığı tesiri altında qalacaqdır.
Haqiqatın izhar idilmesi için
taht-ı idareñizde neşir idilen gazetada benim şu izahatımın
derc idilmesini rica iderim.
İyün 18-de Aqmescid Müsliman
Askeriy Komitetiniñ qararıyle Aqmescid garnizonındaki tatar
askerleri ve zabitleri ayırılaraq, yaqında kelmesi beklenilen
Qırım atlı polkına qoşulmaya qarar virmişlerdi.
İyül 4-de Askeriy Komite kendi
qararınıñ aksine olaraq, garnizondan ayırılmış tatar askeriy
qıtaatınıñ Aqmescidde bulunan 32-nci zapas piyade polkına
qoşuldığına dair bir qarar qabul itdi. Tatar askeriy qıtaatı,
Askeriy Komiteniñ bu qararına tabi olmaq arzu itmediginden öz
aralarında bir askeriy teşkilât ayırub kendileriniñ bütün arzu
ve istekleriniñ müdafaasını mezkür teşkilâta tevdi itdi.
Bu ihtilâfı yatışdırmaq
maqsadıyle Askeriy Komite bütün heyetiyle diger komitelerden, yani
müsliman qadınları, ukrainler ve Qırım Müsliman İcra
Komitelerinden de qaçar kişi çağıraraq, iyül 4-de teciliy bir
meclis yapdı ki, bu meclise ben de davet olunmışdım. Bu meclisde
askerlerle, Askeriy Komite arasında büyük bir ihtilâf mevcud
oldığına qani oldım. Bu teessüfli halı kördigimden ben,
Muvaqqat Qırım Müslimanları İcra Komitesiniñ reisi saffetiyle
ve meclisin rica ve intihabına binaen meclis idaresini elime alaraq,
meclisi nizama qoydıqdan soñra, hazır bulunanlara söyledigim
nutqımda yeniden saylanmış heyetin yarına qadar aşağıdaki
meseleleri hal itmesini rica itdim:
Tatar
batalyonınıñ Qırıma kelmesine müsaade idilmiş Qırım atlı
polkına qoşulmaya muvaffaqiyet idüb itmemesi.
Tatar
batalyonı muhafazalara ihtiyac körüldigi yerlerde, Qırım
Müsliman İcra Komitesi müracaat itdigi zaman, batalyonıñ bir
qısımınıñ köy ve qasabaların muhafazasına kitmesine
batalyonıñ muvaffaqiyet idüb itmemesi.
İyül 5-de mahkeme-i şeriye
binasında, benim taht-ı riyasetimde Qırım Müslimanları Muvaqqat
İcra Komitesiniñ, müsliman askeriy teşkilâtıyle birlikde meclis
müzakeresi olaraq, bu meclisde askeriy teşkilât evelki qararını,
yani Qırım atlı polkına qoşulmaq qararını teekid itdigi kibi,
icab itdigi zaman, Qırım Müslimanları İcra Komitesiniñ
ricasıyle qarağullığa ihtiyac his idilen qarye ve qasabalara
muhafız vazifesiyle batalyonıñ bir qısımınıñ könderilmesine
de muvaffaqiyet itdigini bildirmişdir.
Ben tatarların, tatar askerleriniñ,
tatar batalyonınıñ mayıs 17-de harbiye naziri Kerenskiye virdigim
dokladımda kendilerine muhafazalıq vazifesi tevdi idilmek şartıyle
Qırıma kelmesine müsaade idilen Qırım atlı polkına qoşulmaq
hususındaki bu umumiy arzu ve isteklerine istinaden, tatar
batalyonına da Qırım atlı polkınıñ bir qısımını teşkil
itdigi için ayn vazifeniñ yuklenmesini pek mantıqıy buldığımı
meclise beyan itdim. Zira, her kese malümdir ki, soñ zamanlarda
tamamen müdafaasız, muhafazasız qalmış köylerde hayat, yaşayış
tahammül idilemeyecek bir hala keldi. Hiç bir kün keçmeyur ki,
köylerden birinde qatil, cinayet, basqın, talav ve saire vuqua
kelmemiş olsun, işte bunıñ için ben, o meclisde Qırım atlı
polkı kelinceye qadar bu mesul ve soñ derece mühim vazifeniñ,
Müsliman İcra Komitesi müracaat itdigi zaman, tatar batalyonına
tevdi idilmesiniñ kerek oldığını añlatmışdım.
Yine o meclisde, yalıñız Askeriy
Komite tarafından seçilmiş batalyon kumandanı deñişdirildiginden,
Müsliman İcra Komitesi, benim 17 mayısda Harbiye Naziri Kerenskiye
virdigim maruzatımın 3-nci maddesine binaen meclis tarafından
kösterilmiş yeñi batalyon komandanı intihabına iştirak
eylemişdir, kumandanıñ qatiy olaraq intihabiy salâhiyeti ise
batalyonıñ kendisine bıraqılmışdır.
Yuqarıdan beri söylediklerimi
hulâsa iderek, diyrım ki, müsliman askerleriniñ harb hatına
kitmeleri yahud arqada qaldırılmaları meselesi askeriy bir mesele
olub, baña aid olmadığından bunı vazifemin harcinde add
idiyurım.
Soñra, eger tatar askeriy qıtaatı
arasında meydana kelen işlere olan iştiragim, bu işlerde oynadığı
rolim ve hükümet muvaqqataya olan münasebetim meselesi qozğalacaq
olursa, bu meseleniñ ilk qısımları artıq kâfi derecede
añlaşılmışdır. zann iderim, hükümet-i muvaqqataya, bilhassa
bütün heyeti sotsialist ministrlerden ibaret olan hükümet-i
hazıraya olan sadaqatıma kelince, bu umum qırımtatarına pek eyi
malümdir.
Hatime olaraq, açıqdan açığa
diyurım ki, qırımtatar hayatında asker, topraq ve qadın
meseleleri etrafında köterilmiş gürültüler sosyalizm halet-i
ruhiyesinde bulunan Qırım Müslimanları İcra Komitesinden
hoşlanmayan kadetlerden çıqma bir işdir.
Komitemiz tarafından tatar
qadınlarınıñ müsavatı meselesi nevbete qonıldıqda, tatar
qadınları cahil halq arasında Müsliman İcra Komitesiniñ bütün
heyetini dinsizlikle itham idiyurlar. Topraq meselesi qozğaldıqda,
yine o kadetler meclisi dağıtmaya çalışıyurlar. Komite,
hürriyeti seven bütünrusiye grajdanları kibi, Qırımda asayiş
ve emniyet-i umumiyeniñ muhafazasını düşündikde, kadetlerine
gürültü çıqarıyur ve hiç kimseniñ fikirini diñlememek
istemeyerek, kerek matbuatda (rus gazetalarında) ve kerek halq
arasında Komiteniñ idariy ve askeriy işlere midahale itmeye haqqı
olmadığını ve onıñ bu işleriniñ fena neticeler doğuracağını
añlatmaya çalışıyurlar.
Ben, kadet efendilerden yalıñız
bir şey isteyurım ki, o da beni ve Müsliman İcra Komitesini rahat
bıraqmalarıdır.
Yine tekrar idiyurım: kadetler, bizi rahat bıraqıñız!
Muvaqqat
Qırım Müslimanları İcra Komitesi reisi ve Qırım müftisi
|