LÂYİHA¹

1917. — № 49. — Avgust 27;

№ 50. — Avgust 28;

№ 54. — Sentâbr 1.

Evelâ: mehkeme-i şeriye Qırımın beş qazasında nümüne olmaq üzere beş rüşdiye mektebi küşad itmelidir. Ve her rüşdiye mektebi nezdinde oña merbut ağust 30, sene 1917 mahkeme-i şeriyeniñ Maarif Komissiyası tarafından tanzim ve neşir olunan Programma mücibince bir ibtidaiye mektebi açmalıdır.

Sâniyan: beş rüşdiye ve oña merbut olan ibtidailerde olunacaq milliy muallimlerin maaşlarını mahkeme-i şeriye; evqaf-ı İslâmiye, milliy fondu ve aşır-zekât kassasında tadiye itmelidir. Rusca muallimlerin maaşini ise zemstvo ve belediye idarelerinden talab iderek almalıdır. Belediye ve zemstvo kassalarından lâzım kelen meblah istifa olundığı taqdirde rusça muallimlerin maaşın da mahkeme-i şeriye bilâde zikr olunan menbalardan tediye itmelidir.

Muallimlerin maaşından maada, bu beş rüşdiye ve ibtidaiyeniñ bütün sair masarifat idaresi cemaat, cemiyet-i hayriye, Mahalliy Müsliman Komiteleri tarafından temin edilmelidir. Cemaat Komiteler ise bu meblâğı zemstvolar idaresinden ahiz itmelidirler. Şayed cemaat, cemiyet-i hayriyeler ve Mahalliy Müsliman Komiteleri kendi hisselerine isbat iden mektebin masarifat idaresini tediye izhar-ı acz iderlerse, mezkür masarifi dahi kerek mahkeme-i şeriye bilzat kendisi ve kerek zemstvo ve beldeler qazasından tediyeye mecbur olmalıdır.

Zaten, mahkeme-i şeriye beş qazanıñ her volostında ağust 20, programması mücibince birer nümüne ibtidaiye mektebi açılmalıdır. Yalıñız Yalta qazasınıñ her volostında ikişer nümüne-i ibtidaiye tesis idilmelidir ve bu mekteblerde istihdam olunan bir tatarca muallimin maaşını mahkeme-i şeriye tediye itmelidir. Rusça muallimin maaşı zemstvolardan ahiz olunmalılar. Diger tatarca muallimiyle mektebin sair maarifni cemaat, cemiyet-i hayriyeler ve Mahalliy Lisan Komiteler temin idilmelidirler.

Rabian: mahkeme-i şeriyeniñ maarif komissiyasında imtihan tutaraq, şehadetname ahiz iden muallim efendileri mahkeme-i şeriye taht-ı inhisara almalıdır. Muallimleri sevq ve taqsim hususında bir "distsiplina”ya, bir intizama tabi tutmalıdır. Yani elde mevcud olan muallim efendileri her istenilen köye sevq itmeyub, belki soñ derece iqtisad iderek, evelâ mahkeme-i şeriyeniñ tertib ve teşkil itdigi ve kendi şiraze maarifi dahiline almış oldığı mekâtib-i rüşdiye ve ibtidaiye nümüne mekteblerinden lâzım olanlarına taqsim ve ersal idilmelidir. Bunlardan baqıy qalan muallimler eñ lâzım olan noqtalarda hususiy münasebetler tarafından küşad idilen mekteblere könderilmelidirler. Yoqsa böyle "distsiplina” intizam ittihaz olunmazlarsa, muallim efendiler her istenilen köylerin, mekteblerin davetiyle icabet iderek kirer. Ğayr muntazam bir suretde icrayı sanat idilirse, bundan ne taht-ı terbiyelerine almış oldıqları evlâd vatan ilmiy bir tahsil ve terbiye ve terbiye iktisab idebilir ve ne de birinci maddede beyan olundığı vechle tesis idilmesi mansur olan rüşdiyelerden, nümüne mekteblerden bir faide doğar çünki elde bulunan muallimler böyle adem-i iqtisad ve adem-i intizam Qırımın her tarafında başı bozuq bir suretde dağılub kidecek olursa, zaten doqsan adediy tecavuz idemeyen bir aqliyet hiç bir işe yaramadıqdan soñra nihayet, beş muallime ihtiyacı olan rüşdiye ve volost ibtidaiy nümüne mektebleri de açılmayaraq qalır.

Evet, bütün muallimler hayatında böyle bir insar, böyle bir iqtisad, bir intizam vaz olunmazsa, intizamsızlıq sayesinde eñ az bir düşmana bile muqavemet idemeyerek, mahv ve münhezim olan perişan evlâdlar kibi biz Qırımlılarda cehalet ve nadanlıq ile yıqılır, perişan olur, mağlüb olub kideriz.

Hamisen: mahkeme-i şeriye tarafından balâda arz olunan nümüne mekteblerinde ve sair mekâtib-i hususiyede istihdam olunan milliy muallimlere evelâ: rusça muallimlerin maaşından 25 protsent fazla maaş ita olunmalı. Zaten, her muallim yigirmi sene istihdam olundıqdan soñra teqaüd maaşına kesb-i istihqaq itmeli, hasta olundığı taqdirde on sene soñra teqaüd almalıdır. Salisen: teqaüd ve hasta zamanlarınıñ maaşı hızmeti zamanlarında aldığı maaşdan az olmamalı.

Rabian: tatar milliy muallimleri de sair zemstvo ve beldiye muallimleriyle ayn huquqa malik olmalıdırlar.

Sadisen: 1-nci ve 2-nci maddelerde beyan olunan rüşdiye ve ibtidaiye nümüne mektebleri oktâbr 1, sene 1917 tarihından keç qalmayaraq küşad idilmelidir.