Qatiy qararlar arefesinde

Millet. – 1917. – № 63. – Sentâbr 12.

"Beşler Soveti” teşkil olunğanından beri bugüne kelinceye qadar siyaset barometrosı yeñi bir tahavvülât qayd itmedi. Bugün aqd ictima itmesi muqarrar olan "Umumdemokrat teşkilâtı vekilleri syezdi”-niñ ictimaina qadar siyaset hevesatda mühim bir tebdilât vuqua kelmemesi tabiy bir hal idi. Çünki bu bir buçuq haftalıq müddet, iki büyük işitçe buhranı arasında keçen sükünet devrine müşabeh olmaq üzere. İlk buhrannıñ doğurdığı aksülamel neticesinde yekdigerine zıt iki quvetin hal mutavaata kelmeleri dimek oldığından bu keyfiyet muhallef taraflar quvetleriniñ kendi dahiliy ameliyatları ile meşğul olmalarından ve yeñiden vuqua kelecek müsademe qarşısında kendi mevqileriniñ tahkimine çalışdıqlarından ileri kelmekdedir. Sakin havadan soñra birden bire arz olan furtuna kibi, bugün ahval-ı siyasiyede müşahede itdigimiz bu turğunlıq dahi "Umumdemokrat teşkilâtiy vekilleri syezdi”-niñ aqd-ı ictimaa başladığı daqiqadan itibaren tekrar şiddetli bir furtuna şekilini alacaqdır. Bu syezd ile memleketimiz de burjuva sınıfları arasında körilen muhallef diger ceryan arasında ğayet şiddetli bir müsademe vuqua kelecegi şimdiden his olunıyur. Añlaşıldığına köre, syezdde sair bütün ceryanlara ğalib kelecek fikir, "bugünki künde muhtelit kabine prensibiniñ hal ve zemane muvaffıq olmadığı” fikiridir. Merkeziy komitede sotsialist revolütsionerler fraksiyasınıñ vuqua kelen ğalebelik bir ictimainde syezdin ne kibi meseleleri hal idecegi meselesi müzakere idilmişdir. Bu ictimaada syezdin programına dair qatiy bir qarar qabul idilmemiş ise de, umum arasında müşahede olunan yekâne ceryan "muhtelit kabine prensibi” aleyhindedir. Sosyal demokratların "Menşevik” namını alan diger bir qısmınıñ fraksiyasında ise 15 muhallef reye qarşı 18 muvaffıq rey ile şu qarar qabul idilmişdir:

1. Ehaliniñ keniş sınıflarını temsil idebilecek bir hükümet teşkili ve bu hükümetin mezkür sınıflar ögünde mesul olması,

2. Hükümetin demokrat sınfı teşkilâtına qarşı haiz olacağı mesuliyetin muayen bir şekil ve qaideye rabtiy ve demokrat sınfiy teşkilâtı ile hükümet arasında daimiy suretde mevcud olacaq münasebat için bir şekil ve qaide tayinı.

Bu qararın ilk maddesinde sarahatan olmasa bile zimnan muhtelit kabine prensibine bir meyil körinmekdir. Lâkin bu qarar mücibince teşkil olunacaq muhtelit bir kabine demokrat sınıfnıñ sıqıy suretde kontroline tab olunacaq ve hükümet ile demokrat sınıfı arasında tesir olunacaq daimiy münasebet sayesinde nüfüz hükümetin bir qısmı her halda demokrat sınıfı teşkilâtınıñ elinde olacaqdır. İşte bu demokrat fırqalarınıñ sağ cenahını teşkil iden "menşevik”-lerin qararında bile idare-i hükümetin demokratiya sınıfınıñ kontroli altında bulunması hususında şiddetli bir ceryan körülmekdedir. Yuqarıda beyan olundığı vechile "menşevikler” fırqasında bir qarar, 15 muhallef reye qarşı 18 kişiden ibaret ğayet küçük bir ekseriyet ile qabul olunmışdır. Keride qalan 15 muhallef rey ise bu qararın aleyhinde olub, kendi talablarında sosiyalist revolüsiyonerler ve bölşeviklerin qararına soñ derece yaqınlaşmaqdadır. Bu qarara iştirak iden fraksiyalardan biri de "internasionalist-menşevik”-lerdir. "İnternasionalist-menşevik”ler ile "sotsial-demokrat menşevik”lerin yuqarıda beyan olunan küçük bir ekseriyeti ve sosyalist revolüsiyonerlerin dahi "Oboronets” namını alan küçük bir qısımı istisna idilirse, demokrat sınıfın büyük bir eksiriyeti halis demokratik bir hükümet teşkili ve yahud diger bir tabirle demokrat sağı diktaturası tesisi tarafındadırlar. Sotsialist firqlarınıñ demokrat sınfiy diktaturası aleyhinde olan ğayet az bir qısmı ise muhtelit kabine prensibine meyil itmekle beraber aynı zamanda muhtelit kabinetin sıqıy suretde demokrat sınfiy teşkilâtı tarafından kontrol altına alınması ve binaenaleyh nüfüz hükümetin qısıma, kabinetin de fevqinde add olunacaq demokrat sınfiy teşkilâtınıñ elinde bulunmasını talab itmektedirler. Bu qarar kösteriyur ki: sotsialist fırqalarınıñ eñ sağ cenahı bile bundan bir-iki ay evelkine nizbetle soñ vaqaların tesiri altında ziyadesiyle sollaşmışdır. Bu qarar ameliy cehetine kelince diyebiliriz ki, kabine teşkilinde hükümet üzerine demokrat sınıfiy teşkilâtınıñ kontroli vaz idilmek suretiyle quvve-i hükümetin bir qısımı mezkür teşkilâta virilirse, memleketimiz yekdigerinden ayrı iki hükümet qarşısında qalmış olır. Bugüne qadar memleketimizde eksik olmayan gürilti ve ihtilâfların baş sebebi de memleket dahilinde bugüne qadar biri resmiy ve digeri ğayır resmiy olmaq üzere yekdigerinden ayırı iki hükümetin mevcud olmasıdır. Eger bu vaqıta qadar başımıza mesuliyet olan "iki hükümet” belâsı bu suretle yine halı üzere qalacaq olursa, iki aradaki ihtilâflara bundan soñra da bir nihayet virilmeyecegi kibi, quvetli bir hükümet teşkili dahi evelki vecihle adem-i muvaffaqiyete oğrayacaqdır. Quvetli ve yekcınsiy bir hükümet teşkil olunamadıqdan soñra, "demokrat teşkilâtı vekilleri syezdi” dahi quri laqırdıdan başqa ameliy cehetinden haiz qıymet bir iş işlemiş add olunamaz.

Bizim kendi itiqadımıza kelince, "koalitsiya – muhtelit-i kabine” prensibi bugün qabul tatbiq degildir. Tahmin itdigimize köre, syezdin eñ soñ qabul idecegi qarar dahi bu şekilde olacaqdır. Çünki syezdde kooperativler ittifaqı vekilleri ile menşeviklerin yuqarıda beyan olınan küçük bir ekseriyetinden maada "muhtelit-i kabine” prensibine meyil kösterecek diger bir unsur daha mevcud degildir. Şeher idareleri ve zemstvolardan davet olunacaq vekillere kelince, şeher idareleri ve zemstvo azaları henüz yaqınlarda eñ demokratik bir saylav usulı intihab olunmış kişilerden ibaret oldıqlarından bunların dahi syezdde, demokrat sınfınıñ eñ şiddetli temayülâtı aksi itdireceklerini ümid idiyurız.

Syezdde mevzu bahs olması ihtimallı olan meselelerden biri de sulh meselesidir. Syezdde eñ quvetli bir fırqa teşkil idecek bölşevikler ile onların talablarına iştirak itmiş olan sotsialist-revolütsionerlerin büyük bir qısmı tarafından acele suretde sulh aqd olunması talab olundığı, Petrograd asker ve amele vekilleri sovetniñ "Beşler Soveti” teşkil olunmazdan bir kün evel hükümet-i muvaqqata taqdim itdikleri talabnameden añlaşılmış idi. Sosiyal-demokrat ve internasiyonalistlerin "menşevik” qısımı tarafından qabul olunan qararda ise hükümetin beynelmilel temelli bir sulh aqdı hususında büyük bir faaliyetle çalışması talab olunmaqdadır. Her halda "demokrat teşkilâtı vekilleri syesdi”niñ hükümet meselesinden maada sulh meselesini dahi bir yola qoyacağını ümid idiyurız. Bugün aqd ictima itmesi muqarrar olan syezdin bu meselelere dair ne kibi bir qarara kelecegi bir-iki künden daha añlaşılacaqdır.